Japonia na eksport (Manga)

Michał Kraska, Michał Ozga

("Projektor" - 5/2015)

Żeby zrozumieć skąd wzięła się popularność mangi na całym świecie, trzeba wcześniej zrozumieć, czym jest obecnie oraz poznać jej genezę. Samo słowo manga w języku japońskim składa się z dwóch znaków kanji: 漫 (man) oznaczającego coś mimowolnego, ale również rozrywkowego oraz 画 (ga) czyli obraz, rysunek.

Pod koniec XIX w. manga oznaczała karykaturę, a dopiero w XX w. zaczęto używać jej w znaczeniu „komiks”. Warto tutaj zaznaczyć, że dla przeciętnego Japończyka manga to każdy komiks – amerykański, francuski, japoński. Za granicami Japonii wygląda to jednak inaczej. Manga używana jest w znaczeniu „komiks japoński” albo „komiks w stylu japońskim”.

Klasyfikacja

Jedną z najwspanialszych cech mangi jest jej różnorodność. Mangi dzieli się w zależności od potencjalnych odbiorców, do których mają trafić. Najpopularniejsze zazwyczaj zaliczają się do gatunku Shōnen – skierowanego do nastoletnich chłopców. Skupia on w sobie głównie fantasy, science fiction, sport oraz romans. Cechuje się przeważnie widowiskowymi walkami, dość sporą dawką wstawek komediowych i nieskomplikowaną fabułą. Odpowiednikiem Shōnen dla dziewcząt jest Shōjo. Tutaj fabuła zwykle przedstawia trudy życia codziennego nastolatki uczęszczającej do szkoły, która albo niefortunnie zakochuje się w wyjątkowo przystojnym uczniu, albo to w niej zakochuje się od dwóch do kilku chłopców i główna bohaterka staje przed trudnym zadaniem wyboru „tego jedynego”. Następnym bardzo popularnym i już poważniejszym gatunkiem jest Seinen. Jest on skierowany głównie do młodych mężczyzn. Poruszane tutaj tematy często oscylują na granicy filozofii, a autorzy starają się zaznaczać problemy natury psychologicznej oraz trudności życia codziennego. Warto jeszcze zaznaczyć, że do gatunku Seinen zaliczają się również komedie przeznaczone dla starszych czytelników.

Ekspansja

Jednak, co sprawiło, że manga stała się popularna na całym świecie? Głównym jej celem, prawie od zawsze, było bawienie odbiorcy i w tej roli spisuje się znakomicie. Większość mang czyta się lekko i przyjemnie. Oczywiście są też utwory pełne symbolizmu i głębi, ze skomplikowaną fabułą – ich czytanie dostarcza rozrywki starszym odbiorcom. Następną przyczyną jej popularności jest sposób funkcjonowania branży. Kiedy jakaś manga staje się popularna w Japonii, na jej podstawie tworzone jest anime. Kiedy anime zostaje wyświetlane w telewizji pojawiają się figurki z postaciami, gotowe przebrania do cosplayu oraz setki innych produktów skierowanych do fanów. Potem tytuł jest tłumaczony na inne języki.

Historię mangi na polskim rynku wydawniczym rozpoczyna komiks „Aż do Nieba”, wydany przez JPF w 1996 r., choć grupy fanowskie zaczęły powstawać rok wcześniej, przy okazji telewizyjnej serii „Czarodziejki z Księżyca”, która z kolei doczekała się wydania w formie komiksowej w 1997 r. razem z pojawieniem się pisemka „Kawaii”. W tym czasie na ekrany polskich odbiorników zawitało sporo tytułów anime, między innymi „Dragon Ball” czy „Magiczni Wojownicy”. W 2001 Wydawnictwo Waneko wydało „mangamiks”, który na rynku utrzymał się do 2003 r. Dwa lata po nim upadło „Kawaii”. Od tego czasu pojawiło się wiele mangowych wydawnictw, a najpopularniejszą gazetką tematyczną stało się „Otaku” studia JG. Od mniej więcej 2 lat obserwujemy gwałtowny wzrost ilości wydawanych serii.

Kulturowe wpływy

W Japonii, wpływ mangi widać na każdym kroku, Komiksy stanowią tam, bowiem około 40% całego rynku wydawniczego, a grafiki w tym stylu są używane w celach komercyjnych. Równie często jak zdjęcia czy jakiekolwiek inne obrazki. Lecz zmiany zachodzące w kulturze pod wpływem popularyzacji japońskich komiksów widać także w naszym kraju.

Członkowie grup fanowskich najczęściej są nazywani „Otaku”. Często osoby interesujące się mangą noszą ubrania czy fryzury nawiązujące do japońskiej mody. Charakterystyczne dla nich jest również używanie pojedynczych słów lub wyrażeń z języka japońskiego w codziennych rozmowach.

Zainteresowanie mangą wpływa na popularyzacje charakterystycznych dla Japonii kierunków sztuki takich jak ikebana, kaligrafia czy origami, ale też innych aspektów kultury. Coraz częściej spotykamy ludzi zainteresowanych wschodnią kuchnią, muzyką, tańcem, a także sztukami walki. Popularyzacja japońskiej kultury zwiększa również popyt na produkty z nią związane, jak kulinaria, literatura czy przedmioty codziennego użytku.

Klasyka

Ze względu na ogromną różnorodność tego gatunku ciężko podać tylko kilka dzieł i uznać je za klasyki. Na pierwszym miejscu wypadałoby wspomnieć Osamu Tezukę, który stworzył około 600 komiksów, ale, mimo że jest nazywany „bogiem mangi” czy „Japońskim Disneyem” to ciężko powiedzieć o jakimś z jego dzieł „klasyk”, ponieważ swoją twórczością budował mangę, nadawał jej formę, więc jego dzieła są mało reprezentatywne dla mangi, jaką obecnie znamy. To też, jeśli przychodzi do wymieniania najważniejszych dzieł, to wypada wspomnieć tytuły: 東 „Akira” (science fiction) aut. Katsuhiro Otomo, 京 „Neon Genesis Evangelion” (psychologiczno- fantastyczne) aut. Yoshiyuki Sadamoto, 学 „Ghost In the Shell” (psychologiczne, cyberpunk) aut. Masamune Shirow, 校 „Drgaon Ball” (shonen) aut. Akira Toriyama, 勉 „Death Note” (detektywistyczne) aut. Tsugumi Ohba i Takeshi Obata, 強 „Sailor Moon” (shōjo) aut. Naoko Takeuchi. Wielu popularnych twórców publikowało na łamach tygodnika „Shonen Jump”. Są to m.in.: 学 Eiichirō Oda – „One piece” (wydrukowano 380 milionów egzemplarzy tej, mangi co czyni ją najlepiej sprzedającą się na świecie), 生 Masashi Kishimoto – „Naruto”, 制 Tite Kubo – „Bleach”, 服 Tōru Fujisawy – „Great Teacher Onizuka”.

Manga zdobyła ogólnoświatowy rozgłos nie bez powodu. Jest świetnym sposobem na rozrywkę, potrafi porwać pięknymi rysunkami albo zaciekawić nietypową fabułą. Wspierana przez bardzo aktywnych fanów, potrafi przyciągnąć do siebie nie tylko młodzież, ale również dorosłego czytelnika.